Κανονικά οποιαδήποτε αναφορά που θα επιχειρούσε κανείς για το θέμα αυτό θα έπρεπε να ξεκινάει με τον Krzysztof Komeda ή τον Tomasz Stanko,
εδώ ξεκινάμε από ένα φεστιβάλ ...
Το Φεστιβάλ Jamboree που ξεκίνησε 1958 (σαν φυσική συνέχεια των "ανεπίσημων" φεστιβάλ στο Sobot το 56 και το 57) θεωρείται, και είναι, ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ της Ευρώπης.
Τις δεκαετίες του 60 και του 70 συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη της jazz σκηνής καθώς παρείχε την δυνατότητα στους Πολωνούς αλλά και στους Ευρωπαίους μουσικούς και φίλους της τζαζ να δουν και να ακούσουν από κοντά μουσικούς παγκόσμιας κλάσης και φήμης .
Όπως χαρακτηριστικά είχε πει και ο Αποστόλης Άνθιμος σε μια συνέντευξη του στον Φώντα Τρούσα [αναφερόμενος στην μουσική κουλτούρα σε μία χώρα του ανατολικού μπλοκ κατά την δεκαετία του 70]:
"Ακόμα έπαιξε ρόλο και το φεστιβάλ Jazz Jamboree, εκεί όπου, πολύ συχνά, μπορούσε να δει κανείς αμερικανούς μουσικούς, όπως τον Elvin Jones ή τον Cannonball Adderley" ...
ενώ στην μακρά ιστορία του, το φεστιβάλ έχει να επιδείξει εμφανίσεις των Dizzy Gillespie, Charles Mingus, Miles Davis, Thelonious Monk, Keith Jarrett, Chick Corea, Michael Petrucciani κλπ κλπ
Το φεστιβάλ του Jamboree όμως δεν ξεφύτρωσε από το πουθενά, είχε προηγηθεί μία ζύμωση δεκαετιών.
Μπαίνουμε λοιπόν στην ουσία του θέματος με μία χρονολογική προσέγγιση ...
1920 ..... 30's
Ο σπόρος της τζαζ είχε φυτευτεί στην Πολωνία και σε όλη την Ευρώπη μετά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Πολωνία το 1923 δημιουργήθηκε μάλιστα και η πρώτη τζαζ μπάντα από τους Karasinski (σαξόφωνο), Kataszek (πιάνο, κλαρινέτο), Petersburski (πιάνο) και Salvano (κρουστά) με την ονομασία The Karasinski and Kataszek Jazz-Tango Orchestra, η οποία γνώρισε μεγάλη επιτυχία και περιόδευσε στην Ευρώπη και στην Μέση Ανατολή.
Σιγά σιγά νέες μπάντες έκαναν την εμφάνιση τους ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 30 ερχομός μουσικών από την Γερμανία (Ady Rosner, Erwin Woheller κλπ), έδωσε άλλη ώθηση στα μουσικά δρώμενα της χώρας, ολόκληρη την δεκαετία του 30 η μουσική καλλιτεχνών όπως του Duke Ellington ήταν εύκολα προσβάσιμη, αρκετά διαδεδομένη και δημοφιλής.
Ειδικά για τον Rosner θα έπρεπε να γίνει ειδική μνεία για την προσφορά του τόσο στην Πολωνία όσο και στην Ρωσία μετέπειτα.
1939-1945
WW II
1945-1953
Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο η Πολωνία, κάτω πλέον από την ομπρέλα του Στάλιν και στην δίνη του ψυχρού πολέμου, κάποια στιγμή απαγόρευσε την τζαζ χωρίς ωστόσο αυτή να σβήσει καθώς έζησε στις κατακόμβες (into "the catacombs") όπως χαρακτηριστικά έλεγαν...
παιζόταν κρυφά σε σπίτια και σε πάρτυ,
και κάπως έτσι η μουσική αυτή, την δεκαετία του 40, ενσωμάτωσε ένα πνεύμα ανεξαρτησίας και ελευθερίας.
Εκείνη την εποχή, και συγκεκριμένα το 1947, εμφανίστηκε το group Melomani με μουσικούς, κυρίως, φοιτητές του Lodz Film School οι οποίοι παρά το γεγονός ότι τεχνικά και εκφραστικά βρισκόταν αρκετά πίσω από τα jazz standards και τις εξελίξεις της εποχής (καθώς λόγω του WW II είχε χαθεί η επαφή με τα σύγχρονα ακούσματα) απέκτησαν πολλούς οπαδούς που έβλεπαν στους Melomani κάτι το "παράνομο" αλλά και 100% δικό τους .....
1958. Melomani
From left: Andrzej Trzaskowski, Witold Sobocinski, Andrew "Idon" Wojciechowski ,Krzysztof Trzcinski (Komeda) and George "Duduś" Matuszkiewicz
1953-197x
Mε τον θάνατο του Στάλιν έγινε ξανά αποδεκτό στην Πολωνία να ακούς τζαζ, να μιλάς για την τζαζ και να παίζεις τζαζ.
Κυκλοφόρησε το πρώτο τζαζ περιοδικό, άρχισαν να ανοίγουν μαγαζιά με τζαζ μουσική (Stodola, Hybrydy κλπ) και να γίνονται φεστιβάλ.
Η πρώτη "ανεπίσημη" τζαζ συνάντηση έγινε το 1954 στην Κρακοβία και ακολούθησε το επίσημο τζαζ φεστιβάλ στο Sopot το 1956 το οποίο σηματοδότησε και την επίσημη αναγνώριση της Πολωνικής τζαζ.
Το φεστιβάλ στο Sopot επαναλήφθηκε το 1957 με συμμετοχές συγκροτημάτων από την Τσεχοσλοβακία και την Γερμανία ενώ για πρώτη φορά συμμετείχε και ένας Αμερικανός, ο κλαρινετίστας Albert Nicholas.
Το 1958 το φεστιβάλ μετακόμισε στην Βαρσοβία και ονομάστηκε Jazz Jamboree, εκείνη την χρονιά επισκέφθηκε την Πολωνία και ο Dave Brubeck ο οποίος επηρέασε (όπως ήταν αναμενόμενο) μια ολόκληρη γενιά μουσικών και οπαδών.
Η τζαζ στην Πολωνία ωρίμαζε και εξελισσόταν σε 3 κυρίως στυλ : Dixieland (παραδοσιακή), Straight-ahead ("καθημερινή", mainstream) και Avand-garde ("ελεύθερη") ...
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει άλλη μία ειδική αναφορά σε πρόσωπο και συγκεκριμένα
στον Willis Conover, η εκπομπή του οποίου στο VoA ήταν για τους Πολωνούς ένα παράθυρο στον κόσμο της τζαζ. Όταν επισκέφθηκε την Πολωνία το 1959 εκατοντάδες άνθρωποι τον υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό στο αεροδρόμιο. Ένας εξαιρετικός μονοφωνικός δίσκος 10'' έμεινε να θυμίζει για πάντα εκείνη την επίσκεψη με τον καλύτερο τρόπο.
Ακολουθούν μια σειρά σημαντικών γεγονότων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Ένας πραγματικός οργασμός.
-το 1962 ο εικοσάχρονος τρομπετίστας Tomasz Stanko [με την μετέπειτα λαμπρή καριέρα] μαζί με τον πιανίστα Adam Makowicz φτιάχνουν την μπάντα Jazz Darings
-το 1963 ο Jan Byrczek ιδρύει την Polish Jazz Society που έγινε η μεγαλύτερη τζαζ οργάνωση στην Ευρώπη
-το 1964 ξεκινάει και το φεστιβάλ Jazz at the Oder River
-το 1965 η δισκογραφική εταιρεία Muza Nagrania ξεκινάει μια σειρά με την ονομασία Polish Jazz, η οποία συνέχισε να κόβει βινύλια μέχρι το 1989 ενώ συνολικά κυκλοφόρησαν 76 δίσκοι στη σειρά. Ανάμεσα τους ορισμένα πραγματικά αριστουργήματα όπως πχ το Astigmatic του πιανίστα Krzysztof Komeda (πρώην μέλος των Melomani). Το Astigmatic, που θεωρείται ακόμα και τώρα ένας από τους κορυφαίους τζαζ δίσκους όλων των εποχών, ήταν και ο μοναδικός δίσκος που έβγαλε ποτέ ο Komeda, ο οποίος πρόλαβε να γίνει γνωστός και για την μουσική που έγραψε για ταινίες του Πολάνσκι - δυστυχώς πέθανε πολύ νέος στην ηλικία μόλια των 38 ετών.
-το 1965 κυκλοφορεί από την Muza ο δίσκος Polish Radio Big Band του Andrzej Kurylewicz, ο Kurylewic (και αυτός πρώην μέλος των Melomani) είχε ιδρύσει λίγο νωρίτερα την μπάντα του Πολωνικού Ραδιοφώνου (όπου και εργαζόταν από το 1954)
-το 1965 επίσης κυκλοφορεί από την Muza o δίσκος του κουιντέτου του Andrzej Trzaskowski (και αυτός πρώην μέλος των Μelomani), ο Trzaskowski και ο Kurylewicz ήταν οι κύριοι εκφραστές του "τρίτου κύματος" που ήταν ένα υβρίδιο τζαζ και φιλαρμονικής μουσικής, μιας πιο σύγχρονης οπτικής που επηρέασε την Πολωνική τζαζ.
-το 1966 κυκλοφορεί το Astigmatic
Ήταν μία εποχή που κυκλοφόρησαν αρκετοί δίσκοι διαμάντια (αναλυτικά για μερικούς από αυτούς σε ειδικά αφιερώματα στο μέλλον) .
Ο ρυθμός εμφάνισης νέων μουσικών και συγκροτημάτων είναι καταιγιστικός. Nahorny Włodzimierz, Jerzy Milian, NOVI και ένα σωρό ακόμα.
Η δεκαετία του 70 θα αναδείξει νέα ονόματα, όπως αυτά των Namylofski, Makowicz, Urbaniak, Wroblewski κλπ κλπ με προσωπικό και ξεχωριστό στυλ ο καθένας τους.
Κάτι που ίσως θα έπρεπε να αναφερθεί από την αρχή είναι ότι δεν υπάρχει Πολωνική Τζαζ, η Τζαζ είναι μία. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι πως η συγκεκριμένη μουσική αφενός είναι άμεσα συνδεδεμένη με την σύγχρονη ιστορία της χώρας [ανεξαρτησία, πόλεμος με τους Ρώσους, Β παγκόσμιος πόλεμος κλπ] αφετέρου άνθισε μέσα από τρομερές δυσκολίες και ενσωματώθηκε στην παράδοση και στην κουλτούρα της χώρας. Σε επόμενη φάση ευελπιστώ να γίνει ένα αφιέρωμα και στη σύγχρονη σκηνή της χώρας [από το 197x έως σήμερα] όπου, εκτός των άλλων, θα βρούμε και τους Έλληνες Απόστολο Άνθιμο και Δημήτρη Κούρτη [Milo Kurtis]. Η σύγχρονη σκηνή της τζαζ στην Πολωνία είναι συναρπαστική - πώς θα μπορούσε αλήθεια να ήταν διαφορετικά με τέτοιο παρελθόν !
Για όποιον ενδιαφέρεται να εντρυφήσει υπάρχει ένα εξαιρετικό βιβλίο, το Polish Jazz Recordings and Beyond του Maciej Lewenstein. Καθηγητής Πανεπιστημίου και πιστός φίλος της τζαζ [με αδυναμία στην avant-garde και στην free jazz] έχει κάνει μια πραγματικά σπουδαία δουλειά. Προσωπικά αναμένω με αγωνία το νέο του βιβλίο.
Ανεβάζω ενδεικτικά 2 φωτογραφίες με κάποιους από τους δίσκους που έχω την τύχη να έχω στην -σχεδόν ολοκληρωμένη- συλλογή μου . Κάποιοι από τους δίσκους της σειράς Polish Jazz είναι πλέον αρκετά σπάνιοι ενώ μερικοί είναι –δυστυχώς- σχεδόν απίθανο να βρεθούν.
Θα ακολουθήσουν κάποια χαρακτηριστικά -αντιπορσωπευτικά κλιπάκια από την σειρά της Polish Jazz .
.jpg)
